بدینوسیله پنجمین گزارش مباحثه گروهی مددکاران اجتماعی در “گروه بزرگ مددکاران اجتماعی ایران در تلگرام” جهت مطالعه کاربران محترم وبسایت نمایه می گردد. قابل به ذکر است مشروح خلاصه مباحثه های گروهی صرفاً به منظور انتقال ایده ها و کیفیت تبادل افکار و هم اندیشی های گروهی در “وبسایت رسمی مددکاران اجتماعی ایران” منعکس می گردد و به معنی تأیید و یا رد مباحث طرح شده از سوی ما تلقی نمی گردد.
عنوان: اولین برخورد با مددجو یا مراجعه کننده
واژگان کلیدی: ارتباط، مددجو، جلسه مشاوره، اتاق مشاوره
بیان مسئله:
در خیلی از کتابها در مورد اولین برخورد مطالبی نوشته شده است که چقدر در کسب اطمینان و راه حل مشکلات میتواند نقش مثبت داشته باشد.
من سوال را راحتر میپرسم، به چه شکلی اتاق مشاوره را میسازید؟ مددجو کجا می نشیند؟ آیا میز هست بین شما و مددجو؟ آیا چیدمان اتاق کار شما به صورتی هست که تمام حرکات مددجو را ببینید؟
چه چیزی برای اولین برخورد با درخواست کننده نیاز داریم؟
اولین جمله های ما چه چیزهایی هستند که احساس امنیت را به مددجو بدهیم؟
مبانی نظری
در ابتدا باید در نظر گرفت که مهم ترین مسئله قضاوت نکردن مددجوست. چون اگر این اصل رعایت نشود واقعا یک فاصله ایی ایجاد میشود بین مددکار و مددجو. و نکته بعدی مددکار باید از تعصب های شخصی خودش واقعا فاصله بگیرد. اصل دوم پذیرش صحیح مددجو ست. پذیرش صحیح مساویست با احترام به مقام انسانی مراجع – پذیرش بی قید و شرط مراجع و …
زبان بدن مددکار و نوع برخورد ایشان در اولین جلسه در جلب اعتماد خیلی مهم می باشد.
چیدمان بهتر است بدین صورت باشد که میز بین مشاور و مددجو نباشد، صندلی ها تقریباً روبروی هم با کمی تمایل به کنار یکدیگر باشد؛ یا یک صندلی نزدیک میز مددکار. وقتی مددجو وارد اتاق میشود سعی میکنیم صندلی نزدیک میز بشیند تا فاصله زیادی بین مددکار و مددجو نباشه و احساس آرامش و امنیت هم ایجاد بشود.
در اطاق مشاوره قرار دادن صندلی بسیار مهم است که اگر مددجو خواست اطاق را ترک کند مانعی سر راه نباشد … اگر نیاز بود شما اطاق را به هر دلیل ترک کنید مانعی سر راه شما هم نباشد…
یکی از اولین جمله هایی که بعد سلام کردن و معرفی خودتون گفته میشود …
همیشه باید اسم شخص مقابل را پرسید که بتواند حرف بزند …. سکوت را بشکند
بعد ادامه دهیم در گفتگو پذیرش صحیح اگر خانمها دست نمیدهند با آقایون و بر عکس، یک جمله در مورد ….
اسم شما رو درست تلفظ میکنم؟
شما اولین بار اینجایید؟
دفتر منو راحت پیدا کردید؟
خوش امدید؟
حالتان خوبه؟
تنها اومدید؟
کسی منتظره بیرون ….
با باران چیکار میکنید؟…
با برف چیکار میکنید؟
تو این گرما….
خلاقیت با شما
اینها یخ شکن هستند که باید در ابتدای مشاوره از آنها استفاده کرد. به همین خاطر کسانی که ورود میکنند و از مشکلات حرف میزنند … ما را مجبور به عکس‌العمل سریع میکنند…
استفاده از یخ شکنها در اولین جلسات ضروری است و گرنه اگر مددجو احساس امنیت و اعتماد نکند پذیرش ایجاد نمی شود و قطعا دیگر مراجعه نمی کند یا با دروغ وارد میشود و لایه های پنهان مسائلش را نخواهیم شناخت یکی از این یخ شکنها میتونه این باشد که مثلا جاتون راحته؟
نباید در اتاق مشاوره سایر مراجعین حضور داشته باشند زیرا منجر میشود به قطع کلام بین مددکار و مددجو.
اولین جملات بعد از خوش آمد گویی و معارفه میتواند این باشه که؛ چه کمکی از دست من برمیاد یا انتظارتان از بنده بعنوان مددکار یا مشاور چی هست؟ بهتر است جلسه اول صرفا ما بشویم دو گوش جهت شنیدن حرفهای مراجعه کننده بدون حرف اضافی یا قضاوت کردن..
معرفی کوتاه از شرح وظایف مددکار اجتماعی، برای کسانی که برای اولین بار مراجعه می کنند، بعد به آنها در مورد در اختیار دادن اطلاعات شون احساس امنیت خاطر بدهیم که کاملاً اطلاعات شما پیش مددکار محرمانه خواهد ماند(اصل رازداری) و هر چقدر اطلاعات کامل تر و دقیق تر باشد نتیجه بخش تر خواهد بود.
اصول حرفه مون رو براش بیان کنیم و در مورد فرایند کار براش توضیح بدیم و زمان بندی ها مون
استفاده از صندلیهای رنگی هم ایده خوبی است به عنوان یخ شکن از رنگ صندلی استفاده کنیم …
بهتر است که زن یا مرد هر دو در یک فاصله بنشینند با شما در حین مشاوره.
بهتر است که مددکار خودش به پیشواز مددجو برود این مسئله کلی براشون ارزش دارد.
ویزگی فرهنگی جامعه بر ارتباط حاکم در روابط حرفه ای مددکاری تاثیر دارد.
روش دست دادن هم اهمیت دارد، افرادی که کمی استرس دارند … میلرزه دستانشان. عرق میکنند… حتی زمان دست دادن میتواند میزان خواسته را بازگویی کند…
شاید در یک فرهنگ دست ندادن نشانه بدی باشد و باعث بی اعتمادی بشود، مثلا در آسیا دور کسی دست نمیدهد و این دلیل بی احترامی نیست.
بر عکس در اروپا غربی برقراری رابطه هستش با جلب اطمینان می کند. در سویس نگاه نکردن مستقیم نشانه بی ادبی و دروغ هستش …
فرهنگها مختلف اند… و زیبایی و رنگارنگی فرهنگها طیف آموزش را بالا میبرد. گر چه در خود ایران فرهنگ شمال و جنوب و شرق و غرب متفاوتند و خاصه مناطق هستند. یا صدا زدن مراجع به اسم کوچکش کار بسیار غیر حرفه ای است.
با گفتن اسم کوچک ابراز صمیمیتی میشود که ممکن است بد تعبیر شود و ممکن است رابطه حرفه ای را هم خدشه دار کند. خیلی مهم است که فاصله را حفظ کنیم برای سلامتی حرفه خودمان.
ارتباط برقرار کردن به روابط عمومی مددکار هم خیلی مربوط است، بعضیها روابط عمومی قوی دارند و خیلی خوب ارتباط برقرار میکنند…
بحث را در جلسه مشاوره ادامه دهیم با مطرح کردن این که، خوب شما خوب هستین؟ اوضاع و احوال چطوره؟ یا مثلا از ترافیک حرف زد…
یا اینکه چقدر به موقع رسیدید تو این ترافیک سنگین … با وجود بازار شنبه… مددکار باید خلاقیت داشته باشد. خلاقیت …. خیلی مهم
دکتر ستودگان :«یکبار یک خانمی دیر رسید… و عذاب وجدان داشت و عذر خواهی فراوان کرد…
من گفتم اتفاقا من دعا کردم شما دیر برسید … آخه نیاز بود یک تلفن حتما بزنم… کلی خندید…شروع شد مشاوره اصلی …
گاهی خانمها میتوانند در مورد رنگ و لباس مددجو ابراز نظر مثبت کنند… کما که تجربه همکاران خانم مثبت بوده است… من گاهی جای مددجو را عوض میکنم و بهش نقش جدید میدهم. اگر همسر شما اینجا بودن این مشکل رو چطور تشریح میکردند و ایشان میتواند روی صندلی بغلی بشیند و مسئله را از یک دید جدید بیان کند. گاهی خیلی کمک میکند و اینجا هم باید خلاقیت نشان داد و در آینده بیشتر در این مورد حرف خواهیم زد با اجازه اساتید و بزرگان … در علم مشاوره یا تراپی سیستمی این نوع سوالها و نقش بر عهده گرفتن از طرف مددجو بهش امکان میدهد در مورد مشکل یک بار دیگر فکر کند و این بازتاب جدیدی میتواند در مشکل خودش باشد. با عوض کردن جا گاهی مددجو زمان بدست می آورد و گاهی کانسپت فکرشان عوض میشود. وقتی جای مددجو عوض میشود مثل شخص جدید میشه…
ازش میپرسیم میخواهید برگردید اونجا میگه نه … اونجا انگار گرمتر بوده. گاهی سوال میکنیم… اگر کسی میخواست اینجا پیش شما باشه کی رو انتخاب میکردین؟؟؟
میگن مادر مرحوم من… میگیم برام توضیح بدید…»
در مواردی هستش که مدد جو کم حرفه وقتی ما ۱۰ سوال بسته بکنیم که جوابش بله یا خیر باشه … صندلی مدد جو باتلاق میشود. یعنی ایشان را میکشد پایین و سنگین تر میشه… و قدرت ما و فضای مشاوره سنگین میشود و مددجو احساس میکند تو بازپرسی هستند. به همین دلیل سوالهایی باز میکنیم که مددجو توضیح بدهد و ما جمع بندی کنیم که درست فهمیدیم به ایشون اطمینان بیشتر ببخشیم…
در مصاحبه مددکاری اجتماعی به شکل فردی، از تکنیک های مختلف موجود در علوم مختلف می توانیم بهره مند شویم و بسیار عالی خواهد شد که بر تکنییک ها و مهارتهای مختلف در برقراری رابطه حرفه ای مسلط باشیم.
ضرورت توجه به مباحث فرهنگی جوامعی است که باهاشون کار می کنیم و شناخت دقیق پارامترهای ریز فرهنگی جامعه و هر چقدر ابزار کار مشاوره بیشتر باشد تسلط ما بر موقعیت ها برای پیدا کردن راه حلها با مددجو بیشتر خواهد بود.
دوستان و همکاران عزیز مددکاری، اطاق مشاوره تنها جایی است که میشود با خلاقیت مشکلات را شکوند و دوباره جدید نقش بندی کرد. به طوری که انسان در میدان عمل باشد و نه مشکلاتش و این احساس را مدد جو از ما حس کند خودش شروع به تغییر میکند، این را تجربه ثابت کرده است در حیطه ی تمام فرهنگها.
در مبحث زبان برقراری ارتباط بهتر است اصول کار به جهت رابطه حرفه ای رعایت شود و با مراجع فارسی و رسمی صحبت بشود مگر در مواقع خاص که مراجع اصلا نتواند فارسی صحبت کند. گاهی افرادی مراجعه می کنند که فارسی بلد نیستند و باید حتما یک مددکار و یا مشاور بومی ارتباط برقرار کند. مددکارانی که چند زبان مختلف بلد باشند خیلی بهتر میتوانند ارتباط برقرار کنند، هرکس با زبان مادری اش مأنوس تر است.
و در آخر فراموش نکنیم تجربه مادر همه علوم است…
این مبحث ادامه دارد…
تهیه کننده : شیوا مرادی
منبع: گروه بزرگ مددکاران اجتماعی ایران در تلگرام
